Afbeeldingen: Wine with Margaret

Het was donker, diep, en ver verborgen in een spleet in een bergwand, waar ik stiekem naar binnen glipte, m’n ogen moesten wennen aan het donker om zo te kunnen zien waar ik liep. In de verte hoorde ik mensen praten in een taal die ik niet spreek, en voelde de neiging om eens te kijken waar alle commotie vandaan kwam. Het geluid kwam dichterbij en ik stopte achteraan een groepje mensen om te kijken wat er aan de hand was. Ik hoorde wat geschreeuw en m’n adem stopte even, kippenvel over m’n hele lijf, was ik nu getuige van een eeuwenoud ritueel? Ik wist niet wat ik zag, ik knipperde nog eens met m’n ogen, menselijke bloed offers dat samenvloeiden met wijn… *ringgg* Ik zag een menselijke schedel die *ringggg* *ringg* van hand tot hand werd uitgedeeld onder de groep met aanwezigen… *ringgg* Huh?? Wat? *ringggg!!* Shit! Dat is m’n telefoon die gaat! Oh Nee!!] Ik werd abrupt uit m’n slaap gerukt en wakker gebeld. Ik nam op, en daar Thomas Brandl aan de andere kant van de lijn, die met een heel serieuze stem zegt..

“Margot, waar ben jij, we moeten gaan.” Ik slaakte een kleine kreet, ik verontschuldigde mij én haastte mij snel mijn hotelkamer uit, want de groep met medejournalisten stonden al in de lobby van het hotel op mij te wachten. In de spiegel van de lift naar beneden, checkte ik nog even of ik geen shirt binnenste buiten aan had en/of m’n haar er enigszins fatsoenlijk uit zag. Binnen 10 minuten was ik beneden. Gelukkig ben ik zo iemand die met dit soort reisjes altijd netjes m’n spullen klaar legt de avond ervoor. 

We werden haastig naar ons vervoer gebracht, die ons vandaag mee zou nemen naar de zuidelijkste én hoogstgelegen wijnregio van Armenië namelijk Vayots Dzor. Dag 2 van onze reis stond in de startblokken én ondanks dat het slaap nog in m’n ogen stond, had ik zo veel zin in het avontuur dat ons allen te wachten stond. 

Ik had een prima plek in onze luxe tourbus bemachtigd én kon heerlijk naar buiten kijken. Ondertussen zippend aan mijn bekertje kamillethee, di ik van Thomas Bohl had gekregen, de schat, hij zei "ik denk dat je deze wel kunt waarderen." en overhandigde mij het bekertje thee samen met twee verse pruimen. Gelukkig toch nog een ontbijtje, dacht ik en glimlachte van tevredenheid.

Zo’n 20 minuten later dan initieel gepland, lieten we de overvolle drukke straten van Yerevan stad achter, én begaven ons richting het zuidoosten van het land. Ik maakte het mezelf een beetje gemakkelijk in de bus, het zou zeker zo’n ruim twee uur duren voordat we op onze bestemming zouden aankomen.

Afbeelding: Tour photographer: Bogossi Production, tja ik zei toch dat ik nog niet wakker was haha. Ik zit daar naast Thomas Bohl uit Denemarken.

Ik soesde nog een beetje na.. En m’n droom over menselijke bloedoffers? Of was het wel een droom? Daar zullen we later in dit verhaal achter komen.

In de bus was ik al hobbelend m’n verhaal aan het opschrijven in m’n boekje, want er werd ons door onze gids ook een hele hoop vertelt over de regio. Dit terwijl ik m’n theetje aan het balanceren ben, samen met het moment dat ik “de perfecte” foto wilde maken uit een rijdende bus.

Afbeelding: Vine and Wine Foundation – Mount Ararat met Khor Virap klooster (rechts) en Armeense wijngaarden op de voorgrond.

Rechts van ons, passeerde de altijd met sneeuw bedekte, uitgestorven vulkaan Mount Ararat bestaande uit twee pieken. De “Great Ararat” (5.165m b.z.n.) gelegen in Turkije, maar vroeger was het onderdeel van Armenië voordat Rusland z’n invloed uitoefende in 1921 en nieuwe grenzen ging benoemen en zo het “nieuwe” Armenië werd gevormd. Naast “Great Ararat” staat “Little Ararat” (3.896m b.z.n.) ook zeker geen kleine jongen. We passeren deze prachtige berg, die we vandaag helaas amper kunnen zien door laaghangende wolken. 

Ondertussen rijden we door een semi-woestijnen landschap, dwars door de Ararat vallei richting Vayots Dzor. Uitzichten die rijken zo ver als dat je ogen kunnen kijken, met wijngaarden én abrikozen boomgaarden her en der om ons heen, gezien we door de provincie én gelijknamige wijngebied Ararat rijden. De uitzichten veranderde drastisch van de verre uitzichten van platte landbouwgronden naar ruig gebergte toen we de regio van Vayots Dzor bereikten. 

Afbeelding: Wine with Margaret – uitzichtpunt “begin van” Vayots Dzor

Alles wat je aan bergen om je heen ziet is opgebouwd uit vooral tuff en basalt, vulkanische bodem. Zeer kenmerkend voor de Armeense wijnbouw. We stoppen dan ook even bij een uitkijkpunt, zodat we een (groeps)foto kunnen maken van de prachtige uitzichten van deze door oude vulkanen gevormde bergen. Zeer indrukwekkend allemaal. 

Toen we weer bij elkaar geroepen werden om verder te rijden, kregen we het nieuws dat onze bus ermee gestopt was, pas na ruim een uur gereden te hebben, we moesten nog een beste klim maken (van 900 naar 1300+ meter hoogte), we moesten ‘even wachten’ totdat achterhaalt was waar het probleem lag. 

Ik zal dan ondertussen tijdens het wachten, als jullie gids tijdens deze reis, wat meer vertellen over de wijnregio Vayots Dzor waarvan het de bedoeling is dat wij die straks nog gaan bezoeken. Het duurt nog wel even voordat we er zijn. 

Afbeelding: Vine and Wine Foundation Armenia de regio van Vayots Dzor

Vayots Dzor

De geboorteplaats van de Armeense wijncultuur meer dan 6000 jaar geleden. De naam van de regio betekent “de kloof van het wenen” en is verbonden met hoog seismische activiteit in dit bergachtige gebied, dat rijk is aan kloven, meren en grotten. Het landschap hier bestaat grotendeels uit hoogvlaktes zonder bosbedekking; waar maar slechts 20% van het land wordt bebouwd. Ook omdat vele delen haast onwerkbaar zijn en de regio maar weinig neerslag kent. Twee grote rivieren de Yeghegis en Arpa stromen dwars door de regio. 

Vayots Dzor wordt een beetje als “the garden of Eden” beschouwd als het gaat om wijnbouw in Armenië. Een regio dat maar liefst 300+ dagen per jaar zon kent. De hoogte varieert tussen de 850 én 3.522 meter (Mount Vardenis) boven zeeniveau. De aanplant van druivenstokken begint pas bij 1000 meter, tot de hoogstgelegen wijngaarden op 1700 meter boven zeeniveau. Je kunt hier dus echt spreken van hoogtewijnen. 

De regio kent ruim 1200ha aan druiven aanplant, en heeft een divers landschap wat zorgt voor een grote verscheidenheid aan flora en fauna. Er zijn drie opmerkelijke geografische zones: 

1. Het rivierbekken van de Arpa, 
2. De geplooide blokbergrug van Vayk,
3. En de vulkanische massa van Vardenis. De westelijke grens met de Armeense provincie Syunik wordt gemarkeerd door het Zangezur-gebergte. 

Het klimaat is hier relatief droog, met een jaarlijkse neerslag tussen 300 en 800mm. En gedurende het groeiseizoen valt er ‘maar’ 219mm. De zomers zijn in de bergen relatief mild, gezien ten opzichte van andere delen van Armenië. De gemiddelde temperatuur ligt hier tussen de -3.8°C én +25°C. Het terrein bestaat voornamelijk uit halfwoestijn en hellingen. De bodem is hier hoofdzakelijk van vulkanische oorsprong, harde bodem en steenachtig. 

Druivenrassen

Er is hier een rijke traditie in wijn, inheemse (en soms wilde) druivenrassen, waarvan er nog vele onderzocht moeten worden over ‘wat ze zijn’. De belangrijkste druivenrassen die je hier kunt vinden zijn: 

• Sev Areni (rood) veelal ook Areni of Areni Noire genoemd
• Tozot (rood) – heeft een zeer dikke schil en zeer tannineus
• Voskehat (wit) 
• Khatoun Kharji (wit)

Oogst

De oogst in Vayots Dzor begint relatief laat vaak eind september en kan doorgaan tot november. In sommige delen van de regio worden wijnstokken voor de winter ingegraven. Hevige regenval in de herfst vormt een van de grootste risico’s voor de wijnbouw.

Phylloxera Vrij!

Ja, iets waar de Armeense wijnbouw in het algemeen om bekend staat is dat er nooit phylloxera is geweest, zo ook niet in Vayots Dzor. Hierdoor groeien de wijnstokken op hun eigen wortels en zijn ze niet ge-ent op Amerikaanse onderstokken. De Armeense wijnbouw heeft nog geen AOC-systeem en daarmee ook geen vastgestelde regels nog, als het gaat om wijnbouw, maar één ding waar de Armeense wijnboeren het unaniem mee eens zijn, is het behouden van deze “USP”. Zij beschermen hun wijngaarden dan ook tegen aanbreng van druivenstokken uit andere landen, zo is Zorah Winery hun eigen 'nursery’ gestart. Het is dan ook niet ongewoon om 100 jaar of ouder, oude bush vines tegen te komen. 

Afbeeldingen: Vine and Wine Foundation Armenia, links: de Areni sub-regio én rechts de Aghavnadzor sub-regio

De sub-regio’s  van Vayots Dzor

Vayots Dzor is de enige regio dat ook nog twee sub-regio’s telt.

• De zuidelijk gelegen sub-regio Areni, dat ongeveer 140ha telt. Wijngaarden in Areni liggen verspreid op een hoogte tussen de 950-1200m boven zeeniveau. De eveneens bekende stad Areni is een sterke toeristische trekpleister, met wijngaarden op afstand om te kunnen bezoeken. En het houdt daar ook jaarlijks een terugkerend wijnfestival. 
• De oostelijk gelegen sub-regio Aghavnadzor is de grootste Areni producent, en telt zo’n 400ha oppervlakte. De wijngaarden liggen daar aan de voet én op de hellingen van de Aghavnadzor bergketen op hoogtes tussen de 1100-1650m boven zeeniveau. Je vindt hier een grote verscheidenheid aan inheemse druivenrassen. Oude verlaten wijngaarden wordt hier veel nieuw leven in geblazen om ze in ere te doen herstellen. 

Wijnproductie

De druiven opbrengst in 2019 was hier zo’n 4000 ton. In deze regio zijn er meer dan 25 grote en kleine(re) wijnhuizen actief in (alleen) de druiventeelt en wijnproductie. Tot de grootste producenten behoren onder andere: Zorah, Noa Wines, Keush, Koor, Hin Areni Winery, Trinity Canyon Vineyards, om er maar een paar te noemen. Waarvan wij er een aantal vandaag zullen bezoeken. 

-------

Nu ben je op de hoogte van de feitelijkheden rondom de belangrijkste wijnregio van Armenië. We hoorde dat onze tour bus niet meer (goed) bleek te schakelen.. Toch besloten we dat we dat we onze reis gingen voortzetten, en ondertussen probeerde om aan vervangend vervoer voor de dag te komen. Nu reden we, met een busje vol toeristen in z’n eerste versnelling over de berg met 30km/u omhoog en hard naar beneden, wanneer de berg afwaarts liep. Het was een knijpende ervaring, wat een hoop kabaal maakte, maar we hebben het veilig en wel gered. 

We komen aan bij Zorah Winery, waar we gelukkig snel van het toilet gebruik konden maken en overladen werden door het prachtige uitzicht waarin Zorah Winery zich te midden begaf. We werden hartelijk ontvangen door Zorik Garibyan.

Afbeelding: Wine with Margaret – onze chauffeur die behoorlijk handig is in de reparatie van z’n bus na aankomst bij Zorah Winery.

De chauffeur ging ondertussen aan de slag om te kijken of hij z’n bus kon repareren zodat we onze reis konden voortzetten, want echt verder dan Zorah kwamen we er niet meer mee, terwijl we die dag nog een heel programma voor de boeg hadden.

Afbeelding: Wine with Margaret – op de foto met het hele reisgezelschap voor Zorah Winery.

Zorah Winery

Zorah Winery is één van de grootste namen in de Armeense wijnindustrie bekend op de internationale markt. Het wijnhuis is opgericht door Armeense Zorik Garibyan, geboren in Iran, op kostschool gezeten in Venetië, Italië. Daar fashion gestudeerd en gebleven en had een voortvarende carrière in de fashion industrie voordat hij z’n succes in Italië achter liet om z’n ambities na te jagen met het starten van Zorah Winery in 2000. 

Zorik heeft jaar na jaar al z’n eigen kapitaal geïnvesteerd in Zorah, eerste 10 jaar heeft hij alleen maar druiven geproduceerd, geen wijn gemaakt. Pas vanaf 2010 begon z’n eerste oogst en 2012 was z’n eerste release van z’n wijn. Hij begon als een echte ‘garagist’, waar hij in het dorp een garage huurde om z’n wijn te maken, op dezelfde plaats als waar de autobanden ook werden gewisseld. Inmiddels heeft hij een prachtig estate. 

Afbeelding: Wine with Margaret – Zorik Garibyan tussen z’n selectie aan karassen. 

Zorah was de eerste winery in Armenië die amfora’s ging gebruiken en hier onderzoek naar heeft gedaan, naar hoe het gebruik in de oudheid van amfora’s in Armenië werd ingezet, hier ookwel “karas” genoemd. Zorik is begonnen met de karassen volledig in te graven, zoals ze in Georgië ook doen. Door de jaren heen zijn ze ‘blijven hangen’ om de karas ‘maar’ voor 2/3 in te graven. En wat blijkt tijdens opgravingen in 2017 in de sub-regio van Areni hebben ze karassen gevonden die zo’n 6000 jaar geleden dus ook maar voor 2/3 manier werden ingegraven. Toeval of niet? Ik denk dat we het wel kunnen spreken over hoe roots eigenlijk verwikkelt zit in je DNA.

Zorik creëerde de grootste zelfgekweekte kraamkamer van zijn Areni druiven. Waarom? Omdat er geen bestaande kraamkamers met jonge druivenstokken waren, en als hij z’n estate wil uitbouwen had hij ook meer aanplant nodig, en zo geschiedde op basis van mass-selectie zijn vele areni-druivenstokken gekloond. Elk jaar na de oogst worden sterke uitschieters en de grond geplaatst, én wordt er gewacht tot ze sterke wortels hebben ontwikkeld, waarna ze worden afgeknipt van de ‘hoofddruivenstok’ en uitgegraven om vervolgens elders herplant te worden. Inmiddels hebben vele wijnhuizen jonge Areni klonen van Zorah tussen hun wijngaarden staan. Zo ontdekte Zorik ook dat de Areni druif verschillende klonen kent. Zorik z’n oudste wijngaard bevindt zich op 1.600m boven zeeniveau bestaande uit een field-blend van alleen maar bush vines die meer dan 100 jaar oud zijn. 

Afbeelding: Wine with Margaret – Areni oogst bij Zorah Winery met de ruige ‘heuvels’ op de achtergrond, typerend aan deze regio. 

Zorah Winery is gelegen aan de noordelijke rand van het plaatsje Rind een afgelegen plek ten noorden van de sub-regio Areni. Noa Wines, dat wordt ons tweede bezoek van vandaag, wat zuidelijk gelegen is van hetzelfde plaatsje. Rind is een stil, oud stadje gelegen tussen ruige heuvels en eeuwenoude wijngaarden op zo’n 1.350m boven zeeniveau. Deze plek, dit stadje, biedt een rijke historie aan wijnmaken dat van generatie op generatie is doorgegeven, en de nieuwe generatie wijnmakers zoals Zorik weer terugkomen om hun oude roots nieuw leven in te doen blazen. Met adembenemende uitzichten van de majestueuze bergen die boven de wijngaarden uit reizen. Waar wij tijdens ons bezoek aan Zorah Winery en een fenomenaal verhaal van Zorik ook nog eens getuige waren van de laatste binnen te halen Areni druiven van dat seizoen (2024).

Afbeelding: Wine with Margaret - We hebben een prachtige proeverij gehad waarbij we Armenië hoogst kwalitatieve wijnen hebben mogen proeven. De Zorah Heritage 2021 was m’n favoriet, misschien ook iets te doen met het geboortejaar van m’n zoon. 

------ 

Lang overtijd, onze planning in gevaar, werden we naar het busje begeleid om onze weg weer voort te zetten. Onze chauffeur had z’n bus gemaakt, en we konden ermee verder rijden, echter zou de bus toch later op de dag alsnog gewisseld gaan worden. Hop de bus in en op weg naar ons volgende bezoek aan Noa Wines ten zuiden van het plaatsje Rind. Het was zo’n kwartiertje verderop. Aangekomen, het leek wel een locatie waar feesten gehouden konden worden....

Wil je weten hoe het ons is afgegaan bij Noa Wines én onze wandeltocht dwars door de vallei, een zeer winderige wijnproeverij tussen de wijngaarden, het bezoeken van donkere grotten én het ervaren van een grandioze Armeense lunch, dat lees je binnenkort in deel 2 van mij reis door Vayots Dzor.