Afbeelding: Wine with Margaret bij Noa Wines Winery in Vayots Dzor aan de rand van het plaatsje Rind.
Lang overtijd, onze planning in gevaar, werden we naar het busje begeleid om onze weg weer voort te zetten. Onze chauffeur had z’n bus gemaakt, en we konden ermee verder rijden, echter zou de bus toch later op de dag alsnog gewisseld gaan worden. Hop de bus in en op weg naar ons volgende bezoek aan Noa Wines ten zuiden van het plaatsje Rind. Het was zo’n kwartiertje verderop. Aangekomen, het leek wel een locatie waar feesten gehouden konden worden.
Noa Wines
We werden ontvangen door Arsenan Mkrtchyan, die in 2017 Noa Wines estate had gekocht. Het was destijds al een bestaand wijnhuis dat hij toen heeft overgenomen en de naam Noa gegeven heeft, ter ere aan de legende dat Noah met z’n ark op Mount Ararat is gestrand. Noa was al een 100 jaar oud wijnhuis, en had bij overname zo’n 28 ha (oude) druivenstokken, allen aangeplant op zo’n 1200m boven zeeniveau, geheel phylloxera vrij. De gemiddelde leeftijd van de stokken was al zo’n 25-30 jaar oud. Sinds 2017 heeft Arsenan, z’n estate met 20 hectare aan aanplant uitgebouwd. In totaal met een aanplant van 20 tot 25 inheemse druivenrassen. Sinds 2023 zijn zij volledig biologisch én per 2026 zal hun eerste release met biologisch gecertificeerde wijnen zijn.
Vanaf het punt waar wij ons begeven, zitten we ook dicht bij Azerbeidzjans territorium, dat zich bevindt midden ten deel op plaatsen binnen de landsgrenzen van Armenië. En tot vrij recentelijk als je te dicht bij die Azerbeidjaanse plaatsen kwam kon er op je geschoten worden ter waarschuwing niet dichterbij te komen.
Er was voor ons gezelschap een plaats gecreëerd midden in de wijngaarden waar we met elkaar wat lekkere hapjes konden eten onder begeleiding van een proeverij door Arsenan zelf. Zo’n 1,5 km verderop meen ik nog te herinneren. We besloten met elkaar dat we graag een stukje wilde wandelen door de wijngaarden om onze benen te strekken. En zo geschiedde met de volle zon op ons gezicht, zijn we de wandeling begonnen met temperaturen van boven de 25°C.
Afbeelding Wine with Margaret: Vayots Dzor, de kloof direct naast de wijngaarden van Noa.
De wijngaarden staan aan de rand van een kloof, waar beneden een rivier loopt, precies te midden van de groene rij bomen in het midden van de kloof. Deze rivier is dan ook meteen de grootste bron van watervoorziening van de wijngaarden.
Noa’s wijngaarden zijn gelegen op een unieke locatie dat zorgt ook voor een bepaald microklimaat binnen de regio van Vayots Dzor. Zo zijn de wijngaarden volledig omgeven door gebergte aan alle kanten van de wijngaarden, ook is er de kloof waar de rivier doorheen loopt, en de wijngaarden zijn vrijwel allemaal aangeplant op vlakke ondergrond door middel van de Guyot methode, allen voorzien van een druppel irrigatiesysteem. Gezien er tijdens het groeiseizoen zeer weinig regenval is, en de druivenstokken veelal last hebben van de extreme droogte die daar heerst, ook versterkt door de wind. De wind die door deze vallei loopt is dan ook zeer sterk. Waardoor nieuw aangeplante druivenstokken vaak extra ondersteund worden om ze te beschermen tegen afbreken.
Afbeelding: Wine with Margaret Links: Druppel irrigatiesysteem & Midden: Aanleg van nieuwe wijngaard Rechts: Arsenan die een klein trosje virus geinfecteerde Areni druiven vast heeft.
Onderweg kwamen we nog verwilderde druivenstokken tegen tegenover hun strak georganiseerde wijngaarden. Gewoon random op een veld, vol over begroeiing aan de rand van de kloof. Arsenan vertelde over hoe zij hun grond voor nieuwe aanplant voorbewerken, gezien de bodem hier zeer laag in voedingsstoffen is en er weinig gewas op wil groeien, is dit dan ook (in vele delen van Armenië) noodzakelijk. Ze graven gaten in de grond, waarna ze de gaten volstoppen met koeienmest vermengt met ‘zwarte grond’ een soort humusrijke bodem. Als dit een tijdje is ingewerkt zullen ze starten met de aanplant van de nieuwe druivenstokken.
Ik vertelde net even over dat de wijngaarden zijn aangelegd én voorzien zijn van een druppel irrigatiesysteem. Er zijn vele plagen die een wijngaard kent omwille van z’n druiven, in dit geval is het water irrigatiesysteem onder aanval van vogels. Vogels uit de regio zijn door de extreme droogte ook op zoek naar ‘makkelijke’ bronnen van watervoorziening, en het irrigatiesysteem van de wijngaard is hier uitermate geschikt voor.
Toch kampen ze in zo’n uitzonderlijk klimaat voor de aanplant van druiven ook met wat problemen, zo dealen ze ook met meeldauw of zware regenval tijdens de oogst periode. Maar sinds vrij recent heeft Noa ook te maken met een virus dat de Areni druiven aantast, dat ze niet doorgroeien en de trossen zeer klein blijven en dus niet volledig volgroeien. Arsenan heeft zo’n kleine onvolgroeide tros Areni druiven in z’n handen. Ze zijn met verscheidene deskundigen aan het onderzoeken wat dit virus precies is en wat voor impact het heeft op de langere termijn.
Afbeelding Wine with Margaret: Vayots Dzor
Na onze wandeling door de wijngaarden werden we opgevangen midden in de wijngaard, met heftige wind om onze oren, terwijl we het aanbod van Noa’s wijnen gingen doorproeven. Tijdens het proeven vertelde Arsenan ook de indrukwekkende verhalen wat voor invloed de genocide die in september 2023 nog heeft plaatsgevonden, en dat hij ook familie en vrienden is kwijtgeraakt door de door de oorlog. Daar proosten we ook vol op het leven én nieuw gemaakte vriendschappen omdat het leven te kort is om te blijven staan.
Afbeelding: Tour photographer: Bogossi Production
We hebben dit keer een aanbod aan verschillende druivenrassen kunnen proeven, zoals Chilar (wit), Garan dmak (wit), Spitak (witte areni), Khatuny (wit) of de rode Tozot met z’n dikke schil te proeven in een lekker verfrissende rosé met een stevige bite. En natuurlijk een verscheidenheid aan wijnen gemaakt van de rode Areni druif, waar zij dan ook de grootste aanplant van hebben. Tijdens de proeverij begon de wind aan te zetten, en moesten we onze glazen soms goed vasthouden. Onderstaande foto geeft dan ook goed weer hoe hart het waaide.
Afbeelding: Tour photographer: Bogossi Production, Nog even een laatste groepsfoto voordat we doorgaan naar onze volgende bestemming. Met in het midden van de groep, naast mij, Arsenan himself.
------
In de bus konden we even een momentje uitrusten om alle informatie te verwerken of nog even het e.e.a. op te schrijven. Het zou nog zo’n half uurtje duren voordat we bij onze volgende bestemming zouden aankomen. We reden nog steeds met hetzelfde busje, die zou pas bij onze volgende locatie worden verwisseld. Terwijl we wegvoerde, door het ruige terrein, hobbelde we op het ritme van de weg verder door de wijngaarden naar de bewoonde wereld. Precies zo’n moment dat je een beetje begint weg te dromen..
…. Kippenvel over m’n hele lijf, was ik nu getuige van een eeuwenoud ritueel? Ik bevond me op dat moment zo’n 6100 jaar terug in de tijd, in een donkere grot waar ze op dat moment mij de schedel overhandigde en ik werd gewenkt om een hapje te nemen. Alles wat ik zag waren wat stukjes hersenen en de rillingen liepen over mijn rug….
Afbeelding: Links: Tour photographer: Bogossi Production onderweg naar het betreden van de Areni grot en rechts: Wine with Margaret – het uitzicht aan de overkant van de Areni-1 Grot, een nog onverkende spleet in de rotswand, waar mogelijk ook opgravingen gedaan gaan worden.
De ontdekking van de Areni-1 grot
Gelukkig net op tijd, dat het ruige gehobbel van het busje mij wakker deed schrikken, en ik vol verbazing van m’n eigen gedachte, naar buiten uit het raam keek. Op dat moment waren we aangekomen in de Noravank vallei, waar we doorheen voerde onderweg naar de Areni-1 Grot, gelegen in de Areni sub-regio. De grot waar het allemaal om te doen is geweest. De grot die pas recentelijk in 2017 is ontdekt en er opgravingen zijn gestart onder leiding van Boris Gasparyan. Deze grot heeft eeuwenlang gediend als verblijfplaats van lokale bevolkingsgroepen door de eeuwen heen.
Tijdens de opgravingen zijn ze in de grot meerdere lagen ‘terug in de tijd’ tegengekomen én naar verwachting is het laatste gebruik van de grot te herleiden tot aan de Middeleeuwen. De grot is vrij goed verstopt op het oog van buitenaf, vooral wanneer je al het hekwerk, restaurants én geasfalteerde wegen wegdenkt, want die waren er toen natuurlijk nog niet. Een grot die ook bekend staat om het huisvesten van heel veel zwaluwen maar ook van vleermuizen die er overwinteren. Maar hoe zit het dan met het eeuwenoude ritueel?
Tijdens het moment van de opgravingen hebben archeologen vondsten gedaan van de aanwezigheid van druiven én wijn, die dateren van 4000-3800 jaar voor Christus, wat dit maken tot de oudste vondsten in wijn ter wereld. Tevens bij de vondst van druivenpitjes en stokjes zijn ook drie menselijke schedels gevonden, waardoor de link gelegd is tussen menselijke bloed offers in de wijn die gedronken werd. Zo naar verluid hebben ze in de schedels ook resten gevonden van hersenen en schraapsels aan de binnenkant dat doen vermoeden dat er sprake was van kannibalisme.
Afbeeldingen: Wine with Margaret – Areni-1 Grot
Er zijn zo’n 83 gedeeltes in de grot opgegraven, en doen tot op heden nog steeds nieuwe ontdekkingen, hoewel de opgravingen op dit moment tijdelijk stilliggen op zoek naar verdere funding. In één van deze ‘sites’ is er ook een “volledige uitrusting” van een wijnmakerij gevonden, van de eerste vormen van een druivenpers, tot amfora’s die begraven in de grond lagen. Binnenin, de verscheidenheid aan verschillende klei potten, zijn resten gevonden van wol, linnen stof, koper, hout en botten, maar ook granen en dus resten van wijn.
Onze rondleiding in deze indrukwekkende eeuwenoude grot kwam aan z’n einde én we zouden op weg gaan naar onze volgende bezienswaardigheid, het Noravank klooster, echter was daar helaas geen tijd meer voor, omdat we al te veel tijd hadden besteed bij Zorah én de ‘breakdown’ van de bus. Gelukkig stond ons vervangende vervoer al op ons te wachten om ons naar onze welverdiende locatie van onze lunch te brengen. Wederom een heerlijk luxe uitgeruste bus, lekker zachte stoelen, goed voor een prima rit naar de Hin Areni Winery.
Lees snel verder in “part 3” van mijn reis door Vayots Dzor.
-------
Mocht je nu zelf interesse krijgen om naar Armenië op vakantie te gaan, dan hieronder het lijstje aan websites waar je naartoe kunt om een wijnproeverij én tour te boeken.